Pro Memoria

Z żalem informujemy, że 7 grudnia 2019 r. zmarła w Gdańsku Maria Czesława Chodakowska, członkini Armii Krajowej, była więźniarka polityczna KL Stutthof.
Urodziła się 19 lipca 1920 r. w Wejherowie w rodzinie znanego działacza polskiego w Wolnym Mieście Gdańsku dr medycyny Bernarda Filarskiego i Wiktorii z Daszyńskich. Razem ze swoim rodzeństwem uczęszczała do Gimnazjum Polskiego Macierzy Szkolnej im. Józefa Piłsudskiego w Gdańsku i należała do harcerstwa. Po zdaniu matury w 1938 r., studiowała medycynę w Poznaniu do czasu wybuchu wojny. Jej ojciec został aresztowany 1 września 1939 r. w Gdańsku w swoim gabinecie dentystycznym na rogu ulic Długiej i Kaletniczej.

Był więziony w Victoria Schule i w niemieckim obozie dla jeńców cywilnych Stutthof, gdzie esesmani pozbawili go życia podczas zbiorowej egzekucji 67 wybitnych Polaków Gdańszczan 22 marca 1940 r. Matkę z młodszym rodzeństwem wysiedlono z Gdańska do Generalnego Gubernatorstwa w okolice Lubartowa, brata Zbigniewa aresztowano we wrześniu 1939 r. w Gdańsku. W latach 1939-1945 był więźniem niemieckich obozów koncentracyjnych Stutthof, Sachsenhausen i Mauthausen – Gusen. Siostrę Krystynę wywieziono na przymusowe prace do Rzeszy.
Maria Filarska w latach 1939-1944 zamieszkała w Gdyni, gdzie pracowała w rzeźni do czasu jej aresztowania. Razem z siostrą Wandą przebywającą w Warszawie zaangażowała się w działalność w strukturach Armii Krajowej pod ps. „Marysia”. Współpracowała z grupą „Łączność dla zagrody” Gdynia – Sztokholm biorąc udział w organizowaniu przerzutów drogą morską do Szwecji, między innymi kuriera Komendy Głównej AK Jana Nowaka – Jeziorańskiego, po wojnie założyciela i wieloletniego szefa Radio Wolna Europa. Gestapo po denuncjacji aresztowało 9 marca 1944 r. ją i jej siostrę Wandę. Po ciężkim i długim śledztwie na Kamiennej Górze funkcjonariusze gestapo z Gdyni dostarczyli Marię Filarską 7 lipca 1944 r. do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Stutthof, w którym otrzymała numer 36501 i status więźniarki politycznej, a jej siostrę Wandę Filarską, mieszkankę Warszawy skierowali do KL Ravensbrück.
W KL Stutthof Marię Filarską zakwaterowano w trzeciej sztubie baraku na terenie Starego Obozu, w którym mieszkały Polki, Rosjanki, Norweżki, Francuzki i Dunki. W obozie pracowała w pralni, a następnie w szwalni, gdzie więźniarki szyły mundury wojskowe dla Niemieckich Zakładów Wyposażeniowych (DAW). Działała w obozowym ruchu oporu kobiet. W święta narodowe, takie jak 11 listopada, Polki w tajemnicy przed nadzorczyniami i esesmanami śpiewały wspólnie piosenki, recytowały patriotyczne wiersze, razem modliły się, starały się też przygotować do Świąt Bożego Narodzenia przygotowując ze zdobytych materiałów drobne prezenty, wspólnie śpiewały kolędy.
W związku z ogłoszeniem ewakuacji więźniów z obozu 25 stycznia 1945 r. włączono ją do VII kolumny, składającej się z więźniarek różnych narodowości. Uczestniczyła w Marszu Śmierci przez Mikoszewo, Pruszcz Gdański, Żukowo. Uciekła z kolumny w Przodkowie znajdując schronienie u znajomej rodziny kaszubskiej.
Po wojnie powróciła do Gdańska, w latach 1958-1980 pracowała w firmie Lloyd Register of Schipping w Gdańsku. Wyszła za mąż za Chodakowskiego. W latach 1977-1990 była członkiem Związku Bojowników O Wolność I Demokrację, w latach 1991-2019 Polskiego Związku b. Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych i od 1996 aktywnym członkiem Koła Byłych Więźniów Politycznych Obozu Koncentracyjnego Stutthof w Sopocie. Działała w Towarzystwie Przyjaciół Gdańska w kole byłych gimnazjalistów. Współpracowała z Muzeum Stutthof biorąc udział w uroczystościach patriotycznych i religijnych, spotkaniach z uczniami w gdańskich szkołach, środowiskiem harcerskim w Gdańsku i z powstałą we wrześniu 2004 r. 1 Stegieńską Drużyną Harcerską „Sztorm” im. Bernarda Filarskiego przy Zespole Szkół w Stegnie prowadzoną przez drużynową hm Agnieszkę Suskę. Pomagała Muzeum Stutthof przy organizacjach wystaw „Gdańszczanie 1939/1940. Jeden rok z dziejów miasta”, wystawach o błogosławionych księżach gdańskich, i w innych wydarzeniach. W 2008 r. została nagrana relacja video z Marią Chodakowską przez pracowników Muzeum Stutthof w ramach programu „Ostatni Świadkowie” i historia jej rodziny opisana w „Pomorskiej Tece Edukacyjnej” oraz przedstawiona na wystawie „Świadkowie Generacji”. Była osobą bardzo skromną i życzliwą.
W uznaniu zasług w działalności konspiracyjnej przyznano Jej Krzyż Armii Krajowej. Maria Chodakowska spotkała się z Janem Nowak – Jeziorańskim podczas jego wizyty w Gdańsku 29 sierpnia 2002 r. Miał okazję osobiście podziękować Jej za zorganizowanie z narażeniem życia szczęśliwego przerzutu w 1943 r. do Szwecji. Nazywając ją bohaterką, odpowiedziała mu, że każdy by zrobił to samo na jej miejscu.

Msza św. żałobna odbędzie się w piątek 13 grudnia o godz. 10.15 w kościele - Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Gdańsku -Wrzeszczu.
Dyrekcja i pracownicy Muzeum Stutthof w Sztutowie z żalem żegnają Ś.P. Marię Chodakowską jednocześnie składając głębokie wyrazy współczucia Rodzinie i bliskim.
Opr. EG.