"Historia a fabuła" Krzysztofa Steyera

Najnowszą publikacją wydaną przez Muzeum Stutthof jest praca Krzysztofa Steyera "II wojna światowa w polskim filmie. Historia a fabuła". Jej celem jest przypomnienie pewnych pozycji filmowych, przede wszystkim pod względem poruszanych tematów historycznych – choć nie tylko.

Niektóre z tych obrazów są z pewnością pamiętane i znane, inne zupełnie zapomniane lub nieznane przez widzów, chociażby z powodu sposobu rozpowszechniania. Zamiarem zatem było przedstawienie niektórych obrazów polskiego filmu wojennego w formie informatora.

Od czasu zakończenia II wojny światowej minęło 68 lat. W okresie tym zrealizowano w Polsce przeszło dwieście filmów o tematyce wojennej lub nawiązujących to tamtego czasu. Obrazy te mają swoje istotne miejsce w polskiej kinematografii. Dotyczy to zarówno ich udziału ilościowego, w stosunku do całości produkcji filmowej, jak i ich znaczenia artystycznego. Należy pamiętać, że na fabularne filmy wojenne składają się różnorakie ich gatunki: będą to zarówno obrazy batalistyczne, jak i psychologiczne, filmy o tematyce obozowej, obrazy sensacyjne czy szpiegowskie, komedie, przygodowe, fabularyzowane dokumenty, filmy biograficzne. Przemiany o charakterze politycznym, jakie występowały w powojennej Polsce, miały swoje odbicie także w kinematografii. Pierwsze lata powojenne siłą rzeczy nawiązywały do dopiero co minionego czasu, okres socrealizmu, "odwilż", późne lata sześćdziesiąte, czy też filmy powstałe po roku 1989, wszystkie one mają swoją charakterystykę w podejmowanych tematach historycznych oraz wizję twórczą ich autorów. Najbardziej interesującym pod tym względem jest czas polskiej szkoły filmowej. To wówczas powstało najwięcej filmów, które przeszły do historii polskiego kina. Temu też okresowi poświęcono w pracy najwięcej uwagi.

Filmy poświęcone II wojnie światowej przybliżają tematykę tragicznych wydarzeń tamtego czasu. Bardzo często stanowią ostrzeżenie dla następnych pokoleń. Nakręcono wiele obrazów ukazujących grozę holocaustu, losy więźniów krajów okupowanej Europy. Z czasem filmy takie stają się bez mała paradokumentem. Dzięki nim zwłaszcza młodsza generacja może poznać historię. Filmy fabularne, gdzie scenarzyści i reżyser mają prawo do dość dowolnego ujmowania problematyki, mogą przybliżyć określone zdarzenie i spełniać rolę poznawczą. Oczywiście stosowanie zasady licentia poetica nie może być usprawiedliwieniem dla fałszowania prawdy historycznej, a i takie przypadki się zdarzają.

Autor książki, Krzysztof Steyer, jest kustoszem w Dziale Naukowym Muzeum Stutthof. Współautor monografii naukowych, wielu opracowań, artykułów, biogramów oraz scenariuszy wystaw związanych z okresem II wojny światowej, dotyczących między innymi konspiracji pomorskiej i dziejów obozu Stutthof.

(ks)