Projekt "Sztutowo czy Stutthof? Oswajanie krajobrazu kulturowego"

Głównym celem projektu jest analiza i wstępna identyfikacja zmian krajobrazu fizycznego i kulturowego KL Stutthof w kontekście: czasu (od II wojny światowej do współczesności) i przestrzeni (region Żuław, z wyszczególnieniem wsi przyległych do terenu obozu). Akcent położony jest na antropologiczne badanie społecznej świadomości i działalności ludności lokalnej wobec KL Stutthof, a także na sposoby oswajania przestrzeni, którą w ramach dyscypliny nazywamy „przestrzenią naznaczoną”. Naznaczenie to definiowane jest na dwóch poziomach: obozu – miejsca kaźni, Żuław – regionu wyniszczonego działaniami wojennymi. Na obu poziomach mamy do czynienia z funkcjonowaniem kategorii pamięci, która determinuje postawy obecne, a także symbolizuje przeszłość – dzięki czemu możemy mówić o KL Stutthof jako o „miejscu pamięci” (lieu de memoire).
Co istotne dla projektu, zmiany społeczne i środowiskowe doprowadziły do nadania badanemu krajobrazowi wartości nowej, post-nowoczesnej. KL Stutthof z przestrzeni symbolicznej, stał się bowiem landscape under pressure. Przewidywany etap projektu ma zweryfikować na ile zależna jest ta zmiana od kontekstu społecznego (w rozumieniu: działalności i percepcji społeczność lokalnej) oraz wyznaczyć w jej kontekście główne problemy badawcze, które rozważane będą w ramach dyskursu: antropologii przestrzeni, archeologii krajobrazu i antropologii pamięci. Podstawą do rozważań stanowią badania terenowe.

Projekt zakłada podejście interdyscyplinarne, które realizowane będzie zarówno na gruncie metodologicznym, jak i empirycznym (prace terenowe). Współpraca między antropologią i archeologią wydaje się być tutaj szczególnie istotna, gdyż z jednej strony pozwala ona na nadanie kulturowego kontekstu badanej przestrzeni fizycznej, a z drugiej umożliwia studia nad biografią krajobrazu.
Biografia krajobrazu w kontekście badań antropologicznych rozumiana jest jako pamięć człowieka (w ujęciu indywidualnym i społecznym), która staje się nośnikiem informacji o przeszłości i teraźniejszości badanej przestrzeni. Kluczem do odczytania „biografii” jest podjęcie dialogu ze świadkiem – doświadczającym danego lieux de memoire i landscape under pressure – co w ramach dyscypliny nazywane jest: „przeprowadzeniem wywiadu etnograficznego”.
Z perspektywy archeologii będzie to z kolei zwrócenie uwagi na zmienność wytworów kultury materialnej w procesie wytwarzania materialnej strony obozu, jego użytkowania, porzucenia i degradacji (procesy podepozycyjne = formation processes) aż po nadanie nowej funkcji (muzeum). Z tymi procesami wiąże się zmienność nadawania znaczeń przez uczestników tych procesów oraz rozmaitość perspektyw jego postrzegania jako elementu krajobrazu. Wydaje się też, że tak ważna dla ponowoczesności figura jak „obóz koncentracyjny” doprasza się ciągłego poszerzania kontekstu jej rozumienia.
W trakcie przeprowadzania projektu studenci archeologii i antropologii kulturowej wzajemnie będą poznawać metodykę i specyfikę badań obu dyscyplin w ramach kursu przygotowującego do badań terenowych, by w trakcie pobytu w terenie mogli pracować na płaszczyźnie partnerskiej. Pozyskane metodami archeologicznymi dane oraz ich interpretacja będą wspomagały badania antropologiczne oraz pod ich wpływem będą reinterpretowane. Jednakże, zasadniczy cel projektu związany jest z perspektywą antropologiczną i w związku z tym dobór metod archeologicznych i antropologicznych będzie uwzględniał określone celem potrzeby.