Teodor Chlebosz

Pozyskiwane do zbiorów Archiwum Muzeum Stutthof w ostatnim czasie materiały po byłych więźniach KL Stutthof znacznie wzbogacają naszą wiedzę o nich samych. Każdy więzień to oddzielna historia zasługująca na wspomnienie, to historia ludzi działających na rzecz wolności Ojczyzny i bez chwili wahania oddających dla niej swoje życie. Jednym z takich więźniów był Teodor Chlebosz.

Teodor Chlebosz urodził się 13 kwietnia 1898 roku w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów), gdzie ukończył szkołę podstawową. Następnie podjął edukację, szkoląc się do pracy w leśnictwie w miejscowości Koszęcin. Pierwsze praktyki i pracę podjął jako bażantarnik. Od wczesnych lat młodzieńczych charakteryzował się patriotycznymi poglądami, co było powodem wielu zwolnień ze szkół i przeniesień w różne miejsca pracy. Jako obywatel państwa pruskiego służbę wojskową odbył w wojsku pruskim. Podczas I wojny światowej służył na froncie we Francji, a następnie wrócił do pracy w leśnictwie. Pracował w Nadleśnictwie Jamy jako leśnik leśnictwa Rudniki angażując się jednocześnie w działalność narodową, między innymi przez uczestnictwo w marcu 1921 r. w plebiscycie na Górnym Śląsku.

16 marca 1922 r. Teodor Chlebosz został przeniesiony do Nadleśnictwa Chociński Młyn w powiecie chojnickim, na stanowisko leśniczego leśnictwa Żychce. Od tego momentu czynnie angażował się w miejscowe życie społeczne, miedzy innymi organizując coroczne obchody Święta Lasu. Teodor Chlebosz był także długoletnim członkiem Związku Leśników. Za swoją działalność odznaczony został 9 maja 1938 r. Brązowym Medalem za długoletnią służbę, przyznanym przez Dyrektora Lasów Państwowych w Toruniu. W latach 1938 -1939 znalazł się wśród ośmiu szczególnie zasłużonych leśniczych. Jako okręgowy komisarz spisowy Teodor Chlebosz uczestniczył w drugim powszechnym spisie ludności, który odbył się 9 grudnia 1931 r. oraz działał jako sanator w strukturach BBWR (Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem).

W pierwszych dniach września 1939 r. jak większość mieszkańców Pomorza Gdańskiego zajmujących państwowe stanowiska, ukrywał się w lasach. Polscy leśnicy przechodzili przed wojną szkolenia wojskowe w ramach powołanego przez Lasy Państwowe Przysposobienia Wojskowego Leśników. Celem szkoleń było jak najlepsze wykorzystanie służby leśnej w obronie kraju, gdyż las stwarzał dogodne warunku do organizowania sabotażu na tyłach wroga. W niektórych ośrodkach leśnicy szkoleni byli również do zadań w wywiadzie i kontrwywiadzie. Dlatego też Teodor Chlebosz jako pracownik polskich służb mundurowych i jednocześnie uczestnik plebiscytu na Górnym Śląsku znajdował się w grupie osób od pierwszych dni II wojny światowej narażonych na represje ze strony Niemców.

Już po przejściu frontu wrócił do leśnictwa Żychce, gdzie został zatrudniony jako pracownik leśny. Na początku 1942 r. szybko nawiązał kontakt z Tajną Organizacja Wojskową "Gryf Pomorski". W organizacji tej szczególny nacisk położono na tworzenie struktur organizacyjnych w środowiskach związanych z leśnictwem, a na komendantów gminnych powoływano leśników. Teodor Chlebosz mianowany został komendantem oddziału Konarzyny. Teodor Chlebosz pseudonim "Odra" i "As" odpowiedzialny był za budowanie tzw. bunkrów w Borach Tucholskich, w których ukrywały się osoby należące do organizacji ruchu oporu oraz Polacy uchylający się przed służbą w Wehrmachcie.

W trakcie masowych aresztowań członków „Gryfa Pomorskiego” Teodora Chlebosza wezwano na policję w Kornem. 17 kwietnia 1944 r. został aresztowany i początkowo osadzony w więzieniu w Chojnicach, a następnie w Gdańsku. W czerwcu 1944 r. wywieziony został do obozu koncentracyjnego Stutthof i osadzony jako więzień polityczny, otrzymując numer obozowym 36560. W obozie przebywał do dnia ewakuacji tj. 25 stycznia 1945 r. Do domu powrócił 18 marca 1945 r. w bardzo złym stanie zdrowia. Świadek i jego kolega obozowy Leon Jeszka stwierdził, że pan Teodor miał odbite nerki, powybijane zęby i był po dwutygodniowej gorączce. Mimo tego już 7 kwietnia złożył podanie o pracę w leśnictwie, które zostało przyjęte. Szybko jednak znalazł się w kręgu zainteresowania Służb Bezpieczeństwa i co tydzień był wzywany na przesłuchania do Chojnic. Pod naciskiem władz i by móc utrzymać posadę w 1949 r. wstąpił do PZPR, ale już w 1951 r.  wyrzucono go za antypartyjność. Odebrano Mu także broń. Zmarł 14 stycznia 1956 r. w wieku 58 lat w Szpitalu Wojewódzkim w Bydgoszczy.

(dd)

(Opracowano na podstawie biogramu nadesłanego przez Krzysztofa Tyborskiego na podstawie dokumentów udostępnionych przez rodzinę Teodora Chlebosza. Oryginał listu i nożyk własnością rodziny.)